Pandemia zmniejszyła na polskich drogach liczbę szkód z winy obcokrajowców

Mariusz Wichtowski
Prezes Zarządu
Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych

 

Ponad 3 proc. zdarzeń drogowych powodują w Polsce kierowcy z zagranicy. W 2020 r. byli sprawcami 12,7 tys. wypadków i kolizji. To zdecydowanie mniej niż rok wcześniej. Poszkodowanym wypłacono z tego tytułu świadczenia o łącznej wartości 89,5 mln zł, czyli o prawie 22 proc. mniej niż w poprzednim roku. Spadek liczby zdarzeń z winy obcokrajowców to skutek ograniczenia ruchu transgranicznego spowodowanego przez pandemię. Najwięcej kolizji i wypadków na polskich drogach spośród obcokrajowców powodowali kierowcy z Niemiec.

 

Odkąd przyszło nam żyć w zupełnie nowej rzeczywistości, w której karty rozdają, w znacznie większym stopniu niż dotychczas, szeroko rozumiane organy administracji publicznej na całym świecie, w związku z panującą pandemią, obserwujemy zmiany w całym spektrum otaczających nas zjawisk. Dotyczą one w równym stopniu spraw codziennych, jak choćby robienie zakupów, ale także trudnych do przewidzenia czynności, takich jak załatwianie likwidacji szkód komunikacyjnych. 

 

Na szczęście liczba zdarzeń drogowych rejestrowanych przez Policję maleje. Według danych Komendy Głównej w 2020 r. ponad 405,6 tys. zdarzeń – 23,5 tys. wypadków i 382,0 tys. Rok wcześniej łączna liczba szkód drogowych była o 80 tys. (16,5 proc.) wyższa. Wśród nich wypadki stanowiły 30,3 tys. odnotowanych zdarzeń, a kolizje – 455,4 tys. 

 

PBUK realizuje zadania wynikające z art. 122 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Podejmuje czynności polegające na koordynacji pracy agentów Biura i korespondentów ubezpieczycieli zagranicznych, obsłudze postępowań sądowych oraz działaniach o charakterze informacyjnym i szkoleniowym, a w ich ramach również gromadzeniem danych statystycznych dla potrzeb własnych i Rady Biur.

 

Wśród sprawców szkód komunikacyjnych na polskich niewielką, choć zauważalną grupę stanowią zmotoryzowani prowadzący pojazdy mechaniczne z rejestracjami zagranicznymi. Pomiędzy rokiem 2019 a 2020 dał się zaobserwować spadek powodowanych przez nich zdarzeń drogowych. W 2019 r. odnotowano 17 tys. kolizji i wypadków z ich winy. Rok później liczba ta spadła do 12,7 tys. czyli o 25 proc.

 

Wykres 1. Szkody na terytorium Polski w latach 2013-2020 wyrządzone przez kierujących pojazdami z obcymi tablicami rejestracyjnymi (w tys.)

 

Bezpośrednich przyczyn spadku zmniejszenia liczby tych negatywnych zjawisk należy upatrywać w ograniczeniu transgranicznego ruchu drogowego, będącego skutkiem decyzji administracyjnych stanowiących odpowiedź na wybuch pandemii koronawirusa.

 

Choć zmianie uległa liczba pojedynczych zdarzeń z winy obcokrajowców, nie zmienił się w istotny sposób procentowy udział pojazdów z poszczególnych państw w liczbie spowodowanych szkód na terenie Polski. Największą liczbę wypadków ponownie spowodowali kierujący pojazdami z rejestracją niemiecką – 29 proc. ogólnej liczby zdarzeń. Mniej szkód wyrządzili kierujący pojazdami pochodzącymi z innych krajów sąsiedzkich:z tablicami ukraińskimi (11 proc.), litewskimi (8 proc.), białoruskimi (7 proc.) oraz czeskimi (7 proc.). Jeśli dodamy do tego 4 proc. pojazdów z Rosji i 4 proc. ze Słowacji to będzie oznaczało, że 70 proc. wszystkich szkód z winy zagranicznych zmotoryzowanych spowodowali kierujący pojazdami zarejestrowanymi w krajach sąsiadujących z Polską. Ta tendencja utrzymuje się od wielu lat i jest konsekwencją położenia bardzo intensywnego ruchu tranzytowego wschód-zachód, a także migracji ekonomicznej.

 

Wykres 2. Zagraniczni sprawcy szkód na terytorium Polski w 2020 r. 

 

W roku 2020 średnia wartość szkody w Polsce zlikwidowanej przez Członków PBUK pełniących funkcję korespondentów i agentów wyniosła 9 tys. zł. Analogiczna wartość dla PBUK osiągnęła  5 tys. zł. Różnica wynika z koncentracji czynności PBUK na procesach sądowych, które zdominowane są w ostatnim okresie scedowanymi roszczeniami o stosunkowo niewielkie sumy z tytułu dopłat kosztów wynajmu pojazdu zastępczego lub kosztów naprawy.

 

Szkody jakie zagraniczni kierowcy powodują na polskich drogach są niemałe. Średnia wartość odszkodowań z tego tytułu wyniosła w 2020 r. ponad 7 tys. zł. Łącznie na rzecz poszkodowanych wypłacono w ubiegłym roku świadczenia o wartości bliskiej 89,5 mln zł. Jej spadek w porównaniu z rokiem poprzednim był spowodowany ograniczeniami ruchu transgranicznego spowodowanymi przez pandemię. Należy przy tym zwrócić uwagę, że jest to kwota rzeczywiście wypłaconych przez PBUK oraz zakłady ubezpieczeń świadczeń i nie obejmuje ona utworzonych na ten cel rezerw.

 

Tabela 1. Liczba szkód w Polsce zgłoszonych w latach 2016-2020 w podziale na kraje rejestracji pojazdu sprawcy

Country	2016	2017	2018	2019	2020
Albania	1	56	11	2	4
Andorra	1	0	0	0	0
Austria	296	275	235	298	202
Azerbaijan	1	0	4	3	0
Belgium	171	159	185	158	141
Belarus	950	973	1095	1337	914
Bosnia and Herzegovina	11	16	23	19	14
Bulgaria	197	197	194	195	158
Croatia	24	41	24	83	30
Cyprus	1	2	1	0	2
Montenegro	22	1	38	5	5
Czech Republic	1075	1206	1216	1291	867
Denmark	123	195	131	140	71
Estonia	110	127	97	106	100
Finland	22	26	36	38	23
France	308	217	292	294	164
Greece	16	10	10	11	7
Spain	123	106	104	75	52
Netherlands	398	357	440	392	298
Iran	4	2	2	2	0
Ireland	20	50	23	45	43
Iceland	2	1	11	3	3
Israel	0	0	0	0	0
Lithuania	1278	1440	1527	1441	1059
Luxembourg	16	22	8	19	21
Latvia	325	342	278	264	223
Malta	0	0	0	11	1
Marocco	0	1	0	1	0
Moldova	38	34	44	49	45
Germany	4054	4154	4500	4600	3646
Norway	135	111	136	202	124
Portugal	27	16	19	35	27
Północna Macedonia	36	32	34	41	58
Russia	566	671	666	632	593
Romania	370	344	369	344	243
Serbia	50	66	82	109	75
Slovakia	647	683	809	684	424
Slovenia	31	39	55	49	37
Switzerland	109	80	119	75	109
Sweden	239	274	256	275	202
Tunisia	0	0	0	0	0
Turkey	102	132	128	133	141
Ukraine	902	960	1091	1880	1353
Hungary	183	184	173	153	78
United Kingdom	609	556	633	728	507
Italy	165	171	166	179	98
Pozostałe	927	295	1	643	566
Razem	14685	14624	15266	17044	12728

 

Ograniczenia w transgranicznym ruchu drogowym odzwierciedlają dane dotyczące wystawionych certyfikatów Zielonej Karty oraz ubezpieczeń granicznych. Zgodnie z art. 122 ust.1. pkt.1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych do zadań PBUK należy wystawianie dokumentów ubezpieczeniowych ważnych w innych państwach. W tym zakresie PBUK koordynowało i nadzorowało dystrybucję certyfikatów Zielonej Karty. Z danych zebranych przez Biuro wynika, że w 2020 r. zanotowano spadek liczby wydanych certyfikatów Zielonych Kart z 665,6 tys. w roku 2019 do 582,3 tys. w 2020 r. Spadek więc sięgnął 12,5 proc.

 

Od czterech lat liczba wydawanych certyfikatów jest na wysokim i stosunkowo ustabilizowanym poziomie. W związku z członkostwem naszego Biura w Porozumieniu Wielostronnym certyfikaty wydawane są wyłącznie dla podróżujących poza kraje EOG, Andorę, Bośnię i Hercegowinę, Czarnogórę, Serbię i Szwajcarię. Należy przy tym zauważyć, że wschodnia granica Polski jest granicą EOG, ale także granicą zakresu terytorialnego obowiązywania Porozumienia Wielostronnego. Z tego też powodu wszyscy wyjeżdżający w tym kierunku pojazdami umiejscowionymi w Polsce muszą zaopatrzyć się w certyfikaty Zielonych Kart. Dotyczy to również podróżujących do większości krajów bałkańskich, będących popularnymi kierunkami turystycznymi. Dlatego też liczba wystawianych certyfikatów jest znacznie wyższa niż w większości innych krajów EOG.

 

Szczegółowe zestawienie prowadzonej statystyki w tym zakresie w latach 2016-2020 przedstawiono na poniższym wykresie

 

Wykres 3. Liczba certyfikatów Zielonej Karty w latach 2016-2020

 

W oparciu o decyzję Zgromadzenia Ogólnego Rady Biur dotyczącą wprowadzenia nowego  wzoru certyfikatu Zielonej Karty, PBUK podjęło decyzję o wprowadzeniu nowego jednolitego biało-czarnego formatu certyfikatu dla rynku polskiego od dnia 01.07.2021 r. Sporym ułatwieniem dla ubezpieczających wprowadzona również możliwość otrzymania certyfikatu Zielonej Karty od swojego ubezpieczyciela w formacie PDF do samodzielnego wydrukowania w domu. 

 

Innym wskaźnikiem prezentującym spadek liczby pojazdów wjeżdżających do naszego kraju jest liczba wystawionych ubezpieczeń granicznych. Posiadacz pojazdu mechanicznego zarejestrowanego poza krajami EEA, Andorą, Bośnią i Hercegowiną, Czarnogórą, Serbią i Szwajcarią wjeżdżając do jednego z tych krajów i nie posiadając ważnego certyfikatu Zielonej Karty jest obowiązany na granicy i przed jej przekroczeniem – zawrzeć umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych – tzw. ubezpieczenie graniczne. Umowę takiego ubezpieczenia zawiera się na okres co najmniej 30 dni.

 

W 2020 r. w stosunku do lat ubiegłych dał się zauważyć spadek liczby wystawionych polis  ubezpieczenia granicznego ze 100 tys. do 60 tys. Tak znaczny spadek spowodowany jest przede wszystkim wdrożeniem w 2019 r. przez służby graniczne oraz celne Białorusi i Ukrainy, w stosunku do obywateli tych krajów wyjeżdżających na teren EOG, bardzo ścisłych kontroli w zakresie posiadania ważnego certyfikatu Zielonej Karty wystawionego przez Biuro Narodowe jednego z tych krajów oraz w szczególnie w ostatnim okresie z pandemią COVID-19, która znacznie ograniczyła ruch transgraniczny.

 

Szczegółowe zestawienie w tym zakresie za lata 2016-2020 przedstawiono na poniższym wykresie.

 

Wykres 4. Liczba ubezpieczeń granicznych w latach 2016-2020

 

Co prawda ubezpieczenia graniczne sprzedawane przekraczającym Polską wschodnią granicę mają w większości ograniczony okres obowiązywania wynoszący 30 dni (maksymalnie 1 rok), należy jednak mieć na uwadze, że terytorialny zakres ich obowiązywania obejmuje cały obszar objęty Porozumieniem Wielostronnym. W związku z tym ryzyko finansowe dla ubezpieczycieli związane z możliwością wystąpienia ponad przeciętnych szkód zarówno w Polsce, jak i innych krajach pozostaje na bardzo wysokim poziomie.

 

Jak pokazuje to poniższa tabela, liczba wjeżdżających pojazdów istotnie zmniejszyła się i jak już to wspomniano prawie wyłącznie z uwagi na ograniczenia w wyniku pandemii.

 

Tabela 2. Pojazdy wjeżdżające do Polski spoza UE

Pojazdy wjeżdżające z terytorium:	2017	2018	2019	2020
Federacji Rosyjskiej	538.667	482.628	470.648	115.616
Republiki Białorusi	1.659.724	1.573.328	1.448.197	547.359
Ukrainy	1.589.140	1.460.703	1.948.467	930.120
Razem	3.787.531	3.516.659	3.867.312	1.593.095

 

I ma to wpływ na liczbę wystawionych polis ubezpieczenia granicznego, wypadków powodowanych na terenie Polski i w konsekwencji wskaźnik szkodowości (pokazany poniżej wyłącznie w odniesieniu do szkód już rozliczonych – bez rezerw), jednak  należy mieć na uwadze, że duża zmienność  w tym zakresie powoduje utrudnienie w odniesieniu do kalkulacji składek oraz planowaniu rezerw.

 

Tabela 3. Ubezpieczenia graniczna a szkody

	2018 r.	2019 r.	2020 r.
Łączna liczba zawartych umów	233.293	102.685	59.947
Łączna liczba zgłoszonych szkód	853	553	248
Łączny % udział wypłaconych odszkodowań w przypisie składki	32,5 %	80,9 %	29,8 % *

 

Nie bez znaczenia jest również dużo wyższy koszt pozyskania – prowizje, który znacznie przekracza poziom typowy dla komunikacyjnego OC krajowego.

 

Ponadto należy mieć na uwadze, iż mimo dość ścisłych kontroli zarówno na granicach, jak wyrywkowych na terenie naszego kraju, część powodujących wypadki jest nieubezpieczona. Stanowi bezpośrednie obciążenie dla naszego rynku ubezpieczeniowego.

 

Szkody spowodowane na terytorium RP przez posiadaczy nieubezpieczonych pojazdów zaopatrzonych w zagraniczne tablice rejestracyjne w 2020 r.: 

1. 1. liczba szkód zgłoszonych,  350
   2. liczba szkód, zlikwidowanych   344
   3. wartość odszkodowań wypłaconych  3.589.235,72 zł.

 

Spadek liczby zdarzeń drogowych, niezależnie od tego kto jest sprawcą, jest zawsze zjawiskiem pozytywnym. Wpływa na poprawę bezpieczeństwa ludzi oraz zmniejsza obciążenie rynku wypłatami. Czy stanowi jednak trwały trend? Możemy powątpiewać. Jednak nie przekonamy się o tym do czasu zwalczenia pandemii. A to może potrwać jeszcze parę lat.